همان‌طور که می‌دانید مهریه مهم‌ترین حقوق مالی زن است که میتواند به اختیار از حق خود گذشت کند. در این مقاله روش بخشش مهریه به همسر و عواقب حقوقی آن را برایتان بازگو می‌کنیم.
در آیه 4 سوره نساء «و ءاتُوا النّساءَ صَدُقاتِهِنُّ نِحلَۀ…» از مَهر با عنوان «صَدُقه» یاد شده که راستین بودن پیوند زناشویی و علاقه مرد را نشان می‌دهد. مهر یا صداق مالی است که شوهر به هنگام وقوع عقد ازدواج پرداخت آن را به زن برعهده می‌گیرد و مکلف است بلافاصله پس از امضای قرارداد ازدواج (عقدنامه) هر لحظه که زن مطالبه کند یا به هنگام جدایی حتی در صورتی که طلاق توافقی باشد، آن را بپردازد (البته در فرضی که مهریه عندالمطالبه باشد). مطابق ماده 1078 قانون مدنی هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک باشد، می‌توان مهریه قرار داد.
در توضیح شرط اول باید بگوییم که مالیت داشتن موضوع مهریه به این معناست که چیزی که قرار است مهریه قرار بگیرد باید ارزش مالی داشته و از قابلیت خرید و فروش برخوردار باشد. ازاین رو اشیایی مانند بال پروانه و هر‌آنچه فاقد ارزش مالی باشد قابل مهر قرار گرفتن نیست.
شرط دوم این ماده قانونی به قابلیت تملک اشاره دارد. بدین معنی که مثلاً مال موقوفه یا بخشی از اموال عمومی که قابل نقل و انتقال به اشخاص نیست نمی‌تواند به عنوان مهر قرار گیرد.
بذل مهریه
یکی از سوالاتی که در مورد مهریه وجود دارد این است که آیا زوجه بعد از بذل مهریه میتواند به آن رجوع نماید. زمانیکه زوجین در طلاق توافقی در مورد موضوعات مهم زندگی مشترک مانند مطالبه مهریه، نفقه، اجرت المثل با هم توافق می‌کنند، زوجه میتواند مهریه خود را بذل کند. بذل مهریه در طلاق مبارات و خلع اتفاق میفتتد. دراین نوع طلاق زن باید مالی را به مرد دهد تا وی را طلاق دهد که بخشش مهریه نیز شامل آن میشود. زوجه در مدت عده طلاق میتواند به بذل مهریه رجوع نماید و از مرد مهریه خود را مطالبه کند. همچنین در صورتیکه بین زن و مرد نزدیکی اتفاق نیفتد و طلاق توافقی صورت گیرد، زن میتواند مهریه خود را به مرد ببخشد. در این حالت نصف مهریه به زوجه تعلق می‌گیرد. اما وی میتواند همان مهریه را بذل کند. بذل تمام یا قسمتی از مهریه باید در طلاق نامه قید شود.
زن از چه زمانی میتواند مهریه‌اش را بگیرد؟
طبق ماده 1082 قانون مدنی «به مجرد عقد، زن مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرف که بخواهد در آن بکند». در بسیاری از موارد وقتی زوجه در مقام اخذ مهریه بر‌می‌آید با امتناع زوج از تادیه و تسلیم آن روبرو میشود که در این صورت زوجه باید از طریق مراجع قانونی صلاحیت‌دار برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.
آشنایی با روش‌های بخشش مهریه به شوهر
در خلال توضیح روش‌های بخشش مهریه به همسر، به این سوال نیز پاسخ می‌دهیم که زنی که مهر خود را به همسرش بخشیده است میتواند از بخشش خود رجوع و مهر خود را به صورت مجدد مطالبه کند یا خیر؟
سه حالت ممکن برای بخشش مهریه به شوهر:
- حالت اول: زوجه درخصوص مهریه، مافی‌الذمه زوج را ابراء می‌کند. به این بیان که می‌گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت نخواهی داشت (تو را از پرداخت مهریه بری می‌کنم) و باعث میشود تا تکلیف در ادای مهر به طور کلی ساقط شود. در این حالت زن حق رجوع از مهریه را ندارد. البته ساقط شدن این حق مستلزم ثبت در دفتر اسنادرسمی است.
- حالت دوم: زوجه در قبال جدایی، مهریه خود را به شوهر بذل می‌کند. بذل در قبال طلاق‌های خُلع و مُبارات انجام میشود. خُلع و مُبارات دو نوع طلاق در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن با واگذاری مالی به شوهر از وی جدا میشود. این مورد مربوط به زمانی است که زن از شوهر به قدری تنفر پیدا می‌کند که حاضر میشود با پرداخت پول از قید همسری رها شود. این مال ممکن است مهریه زن یا معادل آن باشد. به همین جهت در فرهنگ عامه از عبارت «مهرم حلال و جانم آزاد» در اشاره به این نوع طلاق استفاده می‌کنند. بنابراین زن با پرداخت مالی به شوهر، می‌خواهد که از او جدا شود. اگر زن در ایام عده طلاق از بذل خود رجوع کند، طلاق ملغی و کان لم یکن خواهد شد. یعنی همچنان زن و شوهر محسوب می‌شوند و مثل اینست که اصلاً جدایی صورت نگرفته است. پس در این حالت زن حق رجوع از مهریه را تا پایان مدت عده دارد.
- حالت سوم: زوجه مهریه خود را به زوج هبه می‌کند و می‌گوید من مهر خود را به تو بخشیدم؛ در این حالت است که همانند سایر اشکال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت به طور کلی از بین نمی‌رود؛ چرا که زن میتواند در تحت شرایطی از هبه مزبور رجوع و مهر خود را مطالبه کند. خواه طلاق گرفته باشد یا حین زندگی مشترک باشد.
نکات مهم بخشیدن مهریه به شوهر
- بخشش مهریه به همسر نیازی به اجازه پدر ندارد.
- در بخشش، زن باید در کمال صحت عقل و سلامت مهریه خود را بذل کند.
- بهتر است قبل از بخشش، معنی حقوقی عبارات ابراء، اقرار یا دریافت مهریه را بدانید. پیشنهاد ما این است که دراین ارتباط حتما با وکیل طلاق توافقی متخصص هوداد مشورت کنید.
- بهتر است هنگام بخشش مهریه در دفاتر اسناد رسمی، فردی از نزدیکان زوجه به عنوان شاهد حضور داشته باشند.
اگر در عقد ازدواج مهر تعیین نشده باشد چه میشود؟
اگر در عقد دائم مهریه ذکر نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد، عقد ازدواج درست است و طرفین می‌توانند بعد از عقد در مورد مهر توافق کنند. اما اگر پیش از توافق در مورد مهریه، بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه فقط میتواند المثل (مهریه‌ای که به موجب قرارداد تعیین نشده، بلکه بر مبنای عرف و عادت و با توجه به وضعیت زن از لحاظ موقعیت اجتماعی، خانوادگی و تحصیلات و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان معین میشود) مطالبه کند. اما در مورد نکاح موقت بر اساس ماده 1095 قانون مدنی عدم مهر در عقد موجب بطلان است.
تا چه میزان می‌توان مَهر تعیین کرد؟
مطابق آیات و روایات سقف معینی برای تعیین مهر مشخص و معین نشده است. بنابراین میزان مهریه کف و سقف (حداقل و حداکثر) ندارد. لذا تصور عده‌ای مبنی بر اینکه مطابق قانون جدید فقط 110 سکه می‌توان مهر قرار داد، نادرست است.
قانون جدید میزان مهریه را مشخص نکرده و فقط ضمانت اجرای مهریه مازاد بر 110 سکه را کاهش داده است. از این‌رو تا 110 سکه ضمانت اجرای مدنی و کیفری دارد. یعنی اگر مرد مهر را نداد و دادخواست اعسار هم ندهد یا اعسارش رد شود، برابر ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی به تقاضای زن، زوج حبس میشود. اما نسبت به مازاد بر 110 سکه ضمانت اجرای کیفری وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: مسلما پروندهای طلاق و خانواده با کمک وکیل طلاق به نتیجه بهتری خواهد رسید. برای دریافت مشاوره از وکیل طلاق کلیک کنید.
آیا شرط گرفتن وکالت طلاق، بخشیدن مهریه به همسر است؟
در این خصوص باید گفت تعلق گرفتن مهریه به زن، به زوج بستگی دارد. به این صورت که مرد هنگام وکالت دادن، بذل مهریه را لحاظ کرده باشد یا خیر. در حق طلاق حدود اختیارات برای زن اهمیت زیادی دارد زن میتواند در حین وکالت دادن مرد، از سردفتر بخواهد که بذل و بخشش تمام یا بخشی از مهریه به همسر در این وکالت قید شود.
کمک گرفتن از یک مشاور یا وکیل طلاق بعد از قطعیت تصمیم زوج برای طلاق دادن زوجه تا حد زیادی روند کار را تسریع می بخشد. البته شرایط کار با داشتن حق طلاق از طرف زن در شروع و روند مراحل طلاق تفاوت ایجاد می کند. برای دانستن اطلاعات بیشتر در خصوص حق طلاق کلیک کنید.
افزایش مهریه بعد از عقد چگونه است؟
از جمله نکات حقوقی مهم، افزایش آن بعد از عقد است. خوب است بدانیم افزایش ثانوی مهریه مورد استناد قانون نیست. به این معنا که بعد از وقوع عقد و ثبت مهریه، طرفین تصمیم به افزایش آن می‌گیرند و حتی اقرارنامه‌ای هم بین خود تنظیم می‌کنند. این شرایط جدید نمی‌تواند به عنوان مهریه اصلی تلقی شود و در واقع این نوع افزایش یک تعهد است که عنوان و امتیازات مهریه را ندارد.
بخشش مهریه به همسر در عقد موقت
اگر می‌خواهید مهریه خود را در عقد موقت ببخشید، ابتدا لازم است به نکات زیر دقت فرمایید:
- در عقد موقت اگر مهری برای زن تعیین نشده باشد، عقد باطل است.
- اگر در عقد موقت زن در مدت تعیین شده و قبل از نزدیکی فوت کند، مهریه به او تعلق می‌گیرد.
- در نکاح موقت اگر مرد تا آخر مدت تعیین شده با زن نزدیکی نکرد، زن میتواند تمام مهریه را از مرد بگیرد.
- در عقد موقت اگر شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت باقیمانده از عقد نکاح را به زن ببخشد باید نصف مهریه را به زن بدهد.
سوالات متداول
آیا در طلاق توافقی، بذل مهریه باید در رای دادگاه تعیین شود یا زوجین خود در مورد آن تصمیم می‌گیرند.؟
زوجین در طلاق توافقی در مورد تمام موضوعات مهم زندگی مشترک مانند مهریه، نفقه، اجرت المثل به توافق می‌رسند.همچنین بذل مهریه نیز باید در توافق نامه زوجین قید شود و در رای دادگاه خانواده درج شود.
آیا زوجین در طلاق توافقی باید مهریه خود را بذل کند.؟
در طلاق توافقی زوجین باید در مورد بخشش تمام یا قسمتی از مهریه با یکدیگر به توافق برسند.
آیا درطلاق توافقی زن میتواند بعد از بذل مهریه آن را مطالبه نماید؟
بله. زوجه درمدت عده طلاق میتواند به مهریه بخشیده شده خود رجوع کند. در این حالت طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی میشود. در این حالت مرد در مدت عده طلاق میتواند به زن رجوع کند.
