محروم کردن وراث از ارث

در این مقاله می‌خواهیم بدانیم آیا وراث را می‌توان از ارث محروم کرد یا خیر؟ علاوه‌بر این شما با خواندن این مقاله به چگونگی انحصار وراثت در زمان حیات والدین، شرایط ارث بردن زن بعد از طلاق، حکم شرعی تقسیم و شرایط محروم کردن وراث از ارث آشنا خواهید شد.

وصیت در لغت به معنای اندرز و نصیحت و آنچه بدان سفارش می‌کنند است و در علم حقوق نیز تقریباً به همین معنا به کار می‌رود. بدون تردید کمتر کسی است که تاکنون با واژه وصیت و ارث برخورد نکرده باشد. وصیت از جمله اعمال حقوقی است که هر فردی ممکن است نیازمند آن باشد.

در زمان حیات والدین ارث چگونه تقسیم می‌شود؟

شخص نمی‌تواند برای زمان حیات خود وصیت کند؛ اثر وصیت بعد از فوت شخص است بنابراین قبل از فوت والدین تقسیم در قالب ماترک معنی ندارد. پدر و مادر می‌توانند قسمتی یا هر میزان از اموال و املاک خود را به یک یا چند نفر از فرزندانشان یا هرکس دیگری در قالب عقود مختلف مانند هبه، صلح، هدیه، فروش یا به اشکال حوقی دیگر واگذار کنند.

طبق این تعریف هرکسی که مال و اموالی داشته باشد این اجازه را دارد که در مورد اموال به جا مانده از خود بعد از مرگش وصیت کند و نسبت به کل اموال خود هر تصمیمی که صلاح می‌داند اتخاذ کند.

محروم کردن وراث از ارث به چه صورت است؟

خوب است بدانید محروم کردن وراث از ارث در وصیت‌نامه معمولاً به دو شکل انجام می‌شود:

• گاهی پدر در وصیت‌نامه خود قید می‌کند که فلان فرزند من از ارث محروم است. باید به شما بگوییم که از لحاظ حقوقی، قید چنین عبارتی قانونی نیست. زیرا در ماده 837 قانون مدنی آمده است: ” اگر کسی به موجب وصیت، یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت‌ مزبور نافذ نیست.” بنابراین با آوردن چنین عبارتی پدر نمی‌تواند فرزند خود را از ارث محروم کند.
• گاهی پدر در وصیت خود این عبارت را به کار می‌برد: تمام ارث من به فرزند ارشدم می‌رسد. در اینجا پدر کسی را از ارث محروم نکرده است بلکه تمام ارث را برای یکی از فرزندان وصیت کرده است. در اینجا قانون رویه متفاوت‌تری دارد. طبق ماده 834 قانون مدنی “وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ است.

یعنی اگر در مثال ما پدر وصیت کرده که تمام اموال به پسر ارشد برسد، تا یک سوم این وصیت (یا یک سوم اموال مورد وصیت) به او منتقل می‌شود. اما دو سوم آن نیاز به اجازه بقیه وراث دارد تا منتقل شود و در صورتی که اجازه ندهند دو سوم وصیت باطل خواهد شد.

شرایط ارث بردن زن پس از طلاق چگونه است؟

همان‌طور که می‌دانید به صورت قانونی زن در صورت فوت همسرش از او ارث می‌برد و قانون هم میزان این ارث را مشخص کرده، اما نکته حائز اهمیت این است که آیا در صورت طلاق باز هم زن از شوهرش ارث می‌برد یا خیر؟

• اگر شوهر، زن خود را طلاق دهد، اما او در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث خواهد برد.
• اگر فوت شوهر بعد از اتمام مدت عده یا طلاق از نوع بائن (طلاقی که قبل از نزدیکی است) یا طلاق زن یائسه و طلاق خلع و مبارات باشد، دیگر زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی‌برد. (ماده 943 قانون مدنی)
• اگر شوهر در زمانی که به بیماری مبتلاست، زن را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان مریضی فوت کند، حتی اگر طلاق به صورت بائن باشد به شرطی که زن در طول این یک سال شوهر نکرده باشد، زن از او ارث خواهد برد. (ماده 944 قانون مدنی)

حکم شرعی تقسیم کردن ارثیه چگونه است؟

به لحاظ شرعی و قانونی تقسیم شدن ارثیه متوفی در صورت داشتن پدر مادر، همسر و فرزند، این گونه است که هرکدام به میزان ذیل از او ارث می‌برند:

• پدر و مادر هرکدام یک ششم.
• شوهر یک چهارم و زن یک ششم.
• بقیه اموال هم برای فرزند یا فرزندان می‌شود که اگر متوفی هم پسر و هم دختر داشته باشد، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.
• اگر متوفی فرزند نداشته باشد سهم شوهر یک دوم می‌شود و سهم زن یک چهارم.

ارث مادر چگونه تقسیم می‌شود؟

این‌که عده‌ایی در جامعه می‌گویند در سهم‌الارث مادری، سهم دختر و پسر یکسان است یعنی به اصطلاح دو به یک نیست، باید عنوان کنیم این موضوع فقط یک شایعه عوامانه است و قانوناً این‌گونه نیست. سهم‌الارث مادری همانند ارث پدری تقسیم می‌شود.

چه زمانی محروم کردن وراث از ارث امکان پذیر است؟

بعضی از امور هست که در صورت وجود هر یک از آن‌ها به رغم وجود شرایط وراثت، مانع از تحقق ارث می‌شود. برای اینکه بتوان محروم کردن وراث از ارث را انجام داد، باید وجود یکی از این عوامل به اثبات برسد. مواردی که باعث محروم شدن فردی از ارث می‌شود عبارت است از:

• کسی که عمداً مورث خود را یعنی کسی که از او ارث می‌برد را به قتل برساند. البته این محرومیت شامل کسی می‌شود که به ناحق و عمد اینکار را انجام داده باشد. قانون‌گذار برای اینکه انگیزه قتل برای بدست آوردن ثروت را از بین ببرد این قانون را پیش‌بینی کرده است.
• کافر از مسلمان ارث نمی‌برد اما بلعکس مسلمان از کافر ارث می‌برد. پس اگر متوفی مسلمان باشد هریک از ورثه که کافر باشند از ارث محروم می‌شوند. اما اگر متوفی کافر باشد اگر بین ورثه او مسلمانی باشد ارث به او تعلق خواهد گرفت و بقیه وراث که کافر هستند از ارث محروم می‌شوند.
• موارد دیگر شامل لعان، حمل، غایب مقود الاثر، حمل و حجب است که وجود هریک از آنها شخص را از ارث محروم می‌سازد.

نکات مهم در مورد ارث:

• چنانچه مرد سه یا چهار همسر عقد دائم داشته باشد، فقط همین یک هشتم بین آنان تقسیم می‌شود.
• زنی که در اثر ازدواج موقت، علقه زوجیت دارد، از همسر متوفایش ارث نمی‌برد و چنانچه اراده شوهر اینگونه باشد که همسرش که صیغه اوست، از او ارث ببرد، این موضوع اثر قانونی ندارد.
• در مواردی که زن بمیرد اما هیچ ورثه‌ایی نداشته باشد، شوهر تمام ترکه زن را به ارث می‌برد. این درحالی است که اگر شوهر بمیرد و وراثی نداشته باشد، زن صرفاً همان نصیب خود را می‌برد و بقیه دارایی شوهر همانند ترکه بی‌وارث به دولت داده می‌شود.
• اگر فرزندی برای متوفی وجود داشته باشد (پسر یا دختر) ارث به نوادگان نمی‌رسد. در صورتی به نوادگان سهم الارث می‌رسد که تمام فرزندان میت ( میت در اینجا پدر بزرگ یا مادر بزرگ است.) قبل از میت، وفات کرده باشند.
• اگر متوفی همسر و فرزند نداشته باشد، تمام ارث به پدر و مادرش می‌رسد. حتی خواهر و برادرش هم ارث نمی‌برند.
• مهریه زوجه متوفی به وراث ایشان به ارث می‌رسد. از آنجایی که ماهیت مهریه، طلب است پس از فوت زوجه هم این حق به وراث ایشان مثل پدر و مادر زوجه می‌رسد و آنها می‌توانند مهریه دخترشان را از دامادشان طلب کنند.
• تقسیم شدن ارثیه بین نوه‌ها برحسب نسل به عمل می‌آید، یعنی هر نسل سهم کسی را می‌برد که توسط او به میت می‌رسد. به عبارتی اگر نوه حتی دختر باشد اما از طریق پدر خود با متوفی نسبت داشته باشد (پدربزرگ پدری) دو برابر پسری می‌برد که از طریق مادر خود با متوفی نسبت دارد. (پدربزرگ مادری)

ارتباط با وکیل انحصار وراثت گروه وکلای هوداد