در مورد شرایط ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ (ارث نوه از پدربزرگ و مادربزرگ) خواه پدری یا مادری در انحصار وراثت ، یک قاعده کلی وجود دارد و آن این است که باید فرزندی از متوفی باقی نمانده باشد. از ما سوال‌های متفاوتی پرسیده می‌شود از جمله اینکه:
چرا نوه از پدر بزرگ ارث می برد؟ ارث بردن نوه در صورت فوت مادر چگونه است؟ آیا نوه دختری ارث میبرد؟ نحوه تقسیم کردن ارث بین نوه‌ها چگونه است؟ این‌ها تنها بخشی از سوال‌های شما در زمینه ارثیه است که قصد داریم در این مقاله به آن بپردازیم.
معنی واژه ارث
ابتدا باید عنوان کنیم ارث ازجمله مباحث و موضوعات حقوقی است که هر انسانی در طول عمر خود خواه، ناخواه با آن روبرو می‌شود و به تمامی اموال، عناوین، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگش گفته می‌شود که به دیگری انتقال می‌یابد. از این جهت ارث در لغت به معنای مالی است که که از متوفی باقی مانده و در اصطلاح انتقال دارایی شخص متوفی به بازماندگان است که این امر بدون اراده متوفی و بازماندگان صورت می‌گیرد.
قانون ارث پدربزرگ به نوه به این صورت است که سهم ورثه از ماترک افرادی که با متوفی قرابت نسبی (مانند فرزند) یا قرابت سببی (مانند زوج یا زوجه) دارند، با توجه به درجه نزدیکی، در طبقات مختلفی قرار می‌گیرند که نسبت به طبقه و جایگاهشان، میزان سهم‌الارث هریک متفاوت خواهد بود.
چرا نوه از پدربزرگ ارث میبرد؟
خوب است بدانیم طبق قانون ارث، افرادی که به موجب نسب (پیوند خونی) ارث می‌برند، سه طبقه هستند:
- طبقه اول؛ پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه‌ها).
- طبقه دوم؛ اجداد، برادر و خواهر و اولاد آنها.
- طبقه سوم؛ عمه‌ها، عموها، خاله‌ها، دایی‌ها و فرزندان آنان.
باید توجه کنید وراث طبقه سوم در صورتی ارث می‌برند که در طبقات اول و دوم وارثی وجود نداشته باشد. اما در صورتی که هریک از وراث طبقه سوم اگر تنها وارث باشند، تمام ارث به آنها تعلق خواهد گرفت.
آیا به نوه ارث میرسد؟
در پاسخ به این سوال ابتدا باید یادآوری کنیم که تا فرزندی برای میت وجود داشته باشد (پسر یا دختر) ارث به نوادگان نمی‌رسد؛ در صورتی به نوادگان سهم‌الارث میرسد که تمام فرزندان میت، (میت در اینجا پدربزرگ یا مادربزرگ است) قبل از میت، وفات کرده باشند. اگر این قاعده کلی را فرا بگیریم تمام این سوال های شما ازجمله دلیل ارث نبردن نوه پاسخ داده می شود. توجه داشته باشید تا وقتی که فرزند باشد، نوبت به نوه پسری و نوه دختری نمی‌رسد. به این مثال عنایت بفرمایید: شخصی فوت کرده که ۴ فرزند داشته است ۲ فرزند او قبل از فوت پدر فوت شده اند و در زمان فوت فقط ۲ فرزند او زنده است، ارث متعلق به فرزندان موجود است و فرزندان پسر و دختر فوت شده قبل از پدربزرگ ارثی نمی برند.
مثال دیگر زن و شوهری صاحب ۳ فرزند می‌باشند ۱ دختر و ۲ پسر، در سال ۱۳۸۰ یکی از پسران فوت می‌کند در حالی که ازدواج کرده بوده و یک فرزند پسر داشته است، در سال ۱۳۹۷ پدر فوت می‌کند در حالی که همسر داشته ۱ فرزند دختر، یک فرزند پسر و ۱ نوه از فرزند پسر فوت شده، ارث به چه کسانی تعلق می گیرد؟
خوب مطمئن هستیم با دانستن قاعده کلی جواب را به راحتی گفته‌اید. همسر ماترک، و مابقی ارث بین دختر و پسر متوفی به نسبت یک به دو تقسیم می‌شود و هیچگونه ارثی به نوه که پدرش قبل از پدربزرگ فوت کرده نمی‌رسد. آیا نوه دختری ارث می برد؟ اگر نوبت به ارث بردن نوه ها برسد یعنی فرزندی نباشد حتماً نوه دختری نیز ارث میبرد.
آیا از مادربزرگ به نوه ارث میرسد؟
بله. طبق قاعده‌ایی که بیان کردیم اگر متوفی مادربزرگ هم باشد، درصورتی که هیچ‌کدام از فرزندانش در قید حیات نباشند؛ ارث مادربزرگ به نوه‌هایش میرسد.
آیا حقوق پدربزرگ به نوه ارث میرسد؟
طبق قانون مدیریت کشوری مصوب سال 86، شرایط پرداخت حقوق به نوه بازنشستگان به این صورت است که باید پدر و مادر فرد فوت شده باشد و هیچ درآمدی و بیمه پردازی نداشته باشد؛ در چنین شرایطی افراد با داشتن رای دیوان عدالت می‌توانند از حقوق و مستمری پدربزرگ خود بهره‌مند شوند.
ارث بردن نوه در صورت فوت مادر چگونه است؟
نحوه تقسیم ارث بین نوه‌ها به این صورت است که نوه‌ها فقط به میزان سهم پدر یا مادر خود ارث می‌برند؛ یعنی اینکه اگر زنی فوت کند که فرزندانش قبل از او فوت کرده‌اند و یک دختر و پسر داشته و در حال حاضر نوه‌های دختری و پسری دارد، هر یک از نوه‌های دختری به میزان سهم‌الارث دختر متوفی و سهم هر یک از نوه‌های پسری به میزان سهم پسر متوفی است که نسبت پسر دو، و دختر یک، بین آنها تقسیم می‌شود.
حال شما خوانندگان محترم به سوال پاسخ دهید: زنی صاحب یک فرزند دختر و یک فرزند پسر است هرکدام از فرزندان او ازدواج کرده و صاحب یک فرزند دختر و پسر می‌شوند؛ به عبارت دیگر او ۲ فرزند و ۴ نوه دارد. فرزند پسر در سال ۱۳۹۶ فوت می‌کند، مادر در سال ۱۳۹۷ فوت می‌کند، همسر این زن هم در قید حیات است، ارث به چه کسانی و به چه میزان میرسد؟
آیا نوه دختری از پدربزرگ ارث میبرد؟
اگر میت اولاد نداشته باشد، نوه پسری او اگرچه دختر باشد، سهم پسر میت را میبرد. ولی نوه دختری او اگرچه پسر باشد، سهم دختر میت را میبرد. مثلاً اگر میت یک پسر از دختر خود و یک دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت می‌کنند، یک قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر می‌دهند.
ارث بردن نوه از پدربزرگ در صورت فوت پدر
اگر تمام فرزندان میت قبل از او مرده باشند، فرزندان آنها (نوه‌ها) از متوفی ارث می‌برند و ارث به نوه یتیم میرسد. اگر یک یا چند فرزند میت زنده باشد، نوه‌ها ارث نمی‌برند، هرچند پدر آنها فوت شده باشد و آنها حق ندارند ادعای سهم‌الارث پدر خود را در فرض حیات بکنند. نحوه ارث بردن به این صورت است که فرض می‌شود فرزندان میت زنده هستند و سهم هر یک از آنها را طبق قانون معین می‌شود و بینشان تقسیم خواهد شد. در حقیقت طبق نظر اسلام، تا طبقه بالاتر باشد، ارث به طبقه زیرین نمی‌رسد.
قوانین تقسیم سهم‌الارث
همان‌طور که گفتیم بعد از اینکه فردی فوت می‌کند، رابطه وی با اموالش قطع می‌شود و به‌طور قهری و غیرارادی اموال و ماترک متوفی به ورثه تعلق می‌گیرد و به ارث میرسد. ورثه و کسانی که ارث می‌برند، به خویشاوندانی گفته می‌شود که از نزدیک‌ترین درجه و طبقه شروع می‌شوند و تا دورترین درجات خویشاوندی مثل عموها و عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آنها و فرزندان فرزندان آنها پیش می‌رود.
نکته مهمی که باید دانست این است که وجود هر درجه از خویشاوندان، خویشاوندان بعد را از ارث محروم می‌کند و به تعبیر و اصطلاح حقوقی حاجب است. به‌طور مثال در صورت وجود فرزند برای متوفی، خواهرها و برادرهای وی ارث نمی‌برند و در صورت وجود پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ ارث نخواهند برد و همین‌طور الی آخر.
سهم‌الارث پسر از پدر
- سهم‌الارث پسر از پدر به این‌گونه است که چنانچه پسر منحصر یا متععد باشد به همراه پدر یا مادر متوفی چون همگی در طبقه اول قرار دارند ارث می‌برند. به این صورت که سهم پدر و مادر متوفی یک سوم ترکه خواهد بود و مابقی به قرابت به فرزند یا فرزندان پسر میرسد که به تساوی بین خودشان باید تقسیم شود.
- چنانچه وراث متوفی در طبقه یک، فقط پسر یا پسران او باشند و در طبقه اول، وراث دیگری نداشته باشد؛ تمام ترکه به پسر یا پسران او میرسد. در صورتی متوفی هم فرزند دختر و هم فرزند پسر به همراه پدر و مادر در طبقه اول داشته باشد، سهم‌الارث پدر و مادر به دلیل وجود فرزندان، یک سوم ترکه خواهد بود و مابقی بین فرزندان دختر و پسر تقسیم می‌شود. به این صورت که فرزندان پسر وی دو برابر فرزندان دخترش ارث می‌برند.
در این مقاله به صورت جامع درمورد ارث نوه از پدربزرگ و مادربزرگ و شرایط ارث‌بری صحبت کردیم. برای دریافت مشاوره بیشتر توسط وکیل انحصار وراثت متخصص اخذ ارثیه پدری و مادری می‌توانید با گروه وکلای هوداد تماس حاصل فرمایید.
