انحصار وراثت و تقسیم ارث : مراحل + مدت زمان + هزینه [1402]

• مراحل انحصار وراثت بدون حضور موکل و سایر وراث در کمترین زمان ممکن فقط در تهران
• گواهی انحصار وراثت توسط وکیل پایه یک دادگستری اخذ و در صورت تمایل مراحل تقسیم ارث نیز انجام خواهد شد.
• محدود 10 روز و نامحدود 40 روز، ملاک محدود و نامحدود بودن داشتن اموال بالای 50 میلیون تومان ماترک متوفی است.
• در صورت ناقص بودن مدارک یا همکاری نکردن بعضی از وراث نیز گواهی  اخذ خواهد شد.
• نواقص با استعلام از اداره ثبت احوال بر طرف می‌شود.
• برای انجام مراحل تقسیم ارث با وکیل، با ما تماس بگیرید.

شماره های دفتر شرق تهران (پیروزی):

شماره های دفتر غرب تهران (صادقیه):

شماره های دفتر کرج:

انحصار وراثت چیست؟

انحصار وراثت معمولا زمانی انجام می گیرد که موت حقیقی و یا فرضی فرد متوفی تایید شود و وارث زمان فوت نیز مشخص شوند. در این مرحله ذینفعان که طلبکاران متوفی را نیز در بر می گیرد، می توانند حصر وراثت را از مرجع شورای حل اختلاف با دادن داخواست، درخواست نمایند. این مرجع به بررسی اطلاعات افرادی می پردازد که خود را وارث و یا ذینفع متوفی معرفی کرده اند.  قواعد و مقررات تقسیم ارث وراث متوفی متفاوت است. برای مثال سهم الارث مرد و زن با یکدیگر تفاوت دارد. همچنین مرد مجرد با مرد متاهل نیز تفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. با توجه به همین توضیح نیاز است که قواعد کلی حصر وراثت را بدانید و یا انجام فرایند پرونده را به وکیل واگذار کنید. در ذیل راهنمای جامعی از مسائل تقسیم ارث از زبان وکیل انحصار وراثت آورده شده است، با مطالعه این مطالب بسیاری از سوالات شما پاسخ داده خواهد شد. با ما همراه باشید.

توجه داشته باشید که در گواهی انحصار وراثت فقط اسامی وراث قانونی متوفی زمان فوت او – هر چند یکی از وراث بعد از او فوت کند – به علاوه میزان سهم آنها از ماترک متوفی بدون اینکه مشخصات و لیست اموال شخص فوت شده در گواهی مشخص شود.

قانون انحصار وراثت در سال 1402

قانون انحصار وراثت در سال 1401 با سال 1400 تفاوت چندانی ندارد. به مرور برخی قوانین میپردازیم:

قانون تصدیق مصوب 1309:

فصل دهم قانون امور حسبی مصوب 1319:
بند ث ماده 9 قانون شورای حل اختلاف مصوب 1394:
هرکس که فوت می‎‌کند میبایستی اولاً ورثه و ثانیاً میزان سهم الارث آن‌ها مشخص شود. به این گواهی که مشتمل بر مشخصات وراث و سهم الارث آن‌ها است گواهی انحصار ورثه می‌گویند.

ورثه چه کسانی هستند؟

مطابق قوانین کشور اولاً اقلیت‌های مذهبی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی در تقسیم سهم الارث و تعیین ورثه مطابق مقررات خود عمل می‌کنند.

برای ایرانیان شیعه قانون 3 طبقه مشخص کرده است که طبقه اول نسبت به طبقه دوم اولویت دارد و همینطور طبقه دوم نسبت به طبقه سوم.

بنابراین به غیر از زن و شوهر که همیشه ارث می‌برند برای اقوام نسبی تا وقتی که حتی یک نفر از طبقه بالاتر باقی باشد، نوبت به وراث طبقه بعد نخواهد رسید. میزان سهم الارث را هم قانون مشخص کرده است.

نکته دیگر اینکه هر طبقه درجه هم دارد به عنوان مثال طبق اول شامل پدر و مادر و فرزندان به علاوه همسر است اینها درجه اول از طبقه اول هستند حالا نوه درجه دوم از طبقه اول است و مثلا برادر زاده و خواهر زاده ردیف ردیف دوم طبقه دوم هستند

آثار داشتن گواهی انحصار وراثت چیست؟

گواهی از سوی شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت شخص متوفی صادر می‌شود و بر اساس آن میزان سهم‌الارث ورثه و نام آنها تعیین می‌شود.

هر شخص ذی‌نفعی از جمله ورثه، برای اقدامات حقوقی و قانونی مربوط به اموال متوفی باید گواهی مذکور را ارائه کند. به طور کلی بدون گواهی، تقسیم و انتقال ترکه امکان‌پذیر نخواهد بود. و همه ادارات دولتی و غیر دولتی وراث را از روی گواهی مذکور شناخته میشوند.

در سال ۱۳۹۹ بخشنامه‌ای توسط وزارت دادگستری صادر شد که بر طبق آن اگر یک نفر بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال اموال داشته باشد، بعد از فوت وی باید گواهی نامحدود صادر شود و آگهی آن نیز در روزنامه منتشر گردد.

در گذشته برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود، دارایی تا ۳۰ میلیون ریال بود که در حال حاضر به ۵۰ میلیون تومان افزایش یافته است.

از سوی دیگر، اگر اموال متوفی کمتر از این مقدار باشد، گواهی حصر وراثت محدود توسط شورای حل اختلاف صادر می‌شود و نیازی به نشر آگهی نخواهد بود. به همین دلیل مدت زمان دریافت گواهی حصر وراثت محدود کوتاه‌تر از انحصار ورثه نامحدود است و در ۳ تا ۷ روز صادر می‌شود.

گواهی انحصار وراثت محدود یا نامحدود صادر می‌شود.

اگر متوفی اموالی داشته باشد که ارزش آنها بیش از پنجاه میلیون تومان است برای وی گواهی نامحدود صادر می‌شود که برای فروش مال موروثی باید این گواهی را ارائه کرد. اما اگر مالی وجود نداشته باشد، گواهی محدود صادر می‌شود. مثل موردی که متوفی ارثی باقی نگداشته ولی دارای حقوق ماهیانه بوده است. اموال میتواند وجه نقد در بانک ، ارز و طلا در صندوق امانات بانک ، سهام شرکت ها ، اوراق قرضه ، بیمه عمر ، ملک ، ارث، اوال مشاع و وسیله نقلیه باشد و حتی اموال منقول مثل اثاث خانه یا لوازم کار ، زیورآلات و غیره

به طور کلی این دو نوع گواهی صرفا از نظر مدت زمان صدور با هم تفاوت دارند. زیرا صدور گواهی نامحدود به انتشار آگهی نیاز دارد که تا یک ماه طول می‌کشد اما گواهی محدود سریع‌تر صادر می‌شود.

به طور مثال:
اگر شما اعلام کنید که شخص فوت شده اموالی بالای ارزش پنجاه میلیون تومان دارد بایستی گواهی نامحدود اخذ نمایید، در غیر اینصورت گواهی حصر وراثت محدود اخذ می‌شود. این مبلغ پنجاه میلیون تومان بر طبق بخشنامه وزارت دادگستری است. در واقع جدیدترین شرایط انحصار وراثت سال 1401 است.

مراحل انحصار وراثت

مراحل انحصار وراثت و مراحل تقسیم ارث به شرح زیر است:

1. جمع‌ آوری و تکمیل مدارک
2. اگر تاریخ فوت فرد فوت شده قبل سال 1395 باشد دادن اظهار نامه مالیات بر ارث قبل از دادخواست الزامی است.
3. رجوع به دفتر خدمات قضایی یا مراجعه به وکیل دادگستری( انجام همه مراحل انحصار بدون حضور وراث با وکیل است)
4. ثبت نام در سامانه ثنا
5. ارائه دادخواست مبنی بر درخواست صدور گواهی حصر وراثت
6. رجوع به شورای حل اختلاف و رفع نواقص احتمالی پرونده
7. انتشار آگهی (برای گواهی  نامحدود)
8. صدور گواهی در 7 الی 10 روز برای گواهی محدود و در حدود 40 روز برای گواهی نامحدود

مدارک لازم برای گرفتن انحصار وراثت چیست؟

• گواهی فوت متوفی
• شناسنامه و کارت ملی ورثه
• شناسنامه متوفی
• سند ازدواج
• استشهادیه (تهیه شده در دفتر اسنادرسمی شامل شهادت 3 نفر)
• وصیت نامه رسمی در صورت بودن
• گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای متوفیان قبل از سال ۹۵ که تا کنون از سوی ورثه آن‌ها اقدامی صورت نگرفته است. حتی وراث فوت شدگان قبل از سال 95 هم اگر بخواهند انحصار ورثه محدود بگیرند نیاز به گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث دارند.
• ثبت دادخواست انحصار وراثت

ممکن است که پرسیده شود بعضی از وراث همکاری نمی‌کنند و یا در خارج از کشور هستند و … . نگران نباشید در صورت ناقص بودن شناسنامه و کارت ملی ایشان و یا حتی نداشتن گواهی فوت، موضوع را به شورای حل اختلاف مربوطه توضیح دهید، رویه در صورت ناقص بودن مدارک، استعلام از اداره ثبت احوال است. ضمنا اقدام یکی از وراث یا هر ذینفع دیگری برای اخذ گواهی برای دیگران هم کافی است.

با توجه به این که ما به صورت روزمره و تخصصی با تعداد زیادی انحصار وراثت سروکار داریم حتی اگر مدارک ناقص باشد و یا حتی در دسترس نباشد از طریق درخواست استعلام از اداره ثبت احوال مدارک را تکمیل می‌کنیم.

قابل توجه اینکه برای جلوگیری از اتلاف وقت استعلام ها را به صورت دستی و مراجعه مستقیم به اداره ثبت احوال تهران توسط وکلای انحصار وراثت ما انجام می‌شود.

نمونه دادخواست گواهی حصر وراثت – خوانده دادخواست

خود را مشغول این مسائل نکنید. توجه داشته باشید یا شما وکیل دارید که تمام مراحل اخذ گواهی توسط او و بدون حضور خودتان انجام خواهد شد، اگر هم ندارید و شخصا تمایل به انجام دارید، آگاه باشید ثبت درخواست گواهی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت هستند.

دفاتر مذکور نمونه آماده دادخواست را در اختیار دارند لذا دغدغه اینگونه مسائل را نداشته باشید و اهمیتی نیز ندارد.

خواهان: نام……………نام خانوادگی…………..نام پدر……….شغل…………نشانی

خوانده: ………….

خواسته: اخذ گواهی مرحوم…………فرزند……….. به عنوان ذی‎نفع

دلایل و منضمات:

مبایعه‌نامه مورخ…………شماره…………..

استعلام وراث و گواهی فوت مرحوم……………… از اداره ثبت احوال………..

ریاست محترم شورای حل اختلاف

با سلام،

احتراماً به استحضار می‌رساند: اینجانب بر طبق مبایعه‌نامه عادی مورخ …………. یک واحد آپارتمان به نشانی ……… و پلاک ثبتی …………… از ………… خریداری کرده بودم که متأسفانه ایشان قبل از انتقال رسمی سند فوت شده است و وراث او اقدامی به جهت اخذ گواهی  انجام نمی‌دهند و از طرفی تقدیم دادخواست الزام تنظیم سند رسمی، نیازمند گواهی مذکور است؛ لذا به عنوان ذی نفع، صدور گواهی انحصار وراثت مرحوم ……….. فرزند ……. به شماره ملی …………را استدعا دارم.

استشهادیه انحصار وراثت

یکی از مدارک برای اخذ گواهی انحصار ورثه، استشهادیه است. برای دریافت این استشهادیه، ۳ نفر در دفتر اسناد رسمی استشهادیه افراد فوت شده را پر می‌کنند و ورثه شخص متوفی را گواهی می‌کنند. این گواهی در دفتر اسناد رسمی به امضا می‌رسد و ثبت می‌شود.

دریافت نمونه استشهادیه از وکیل 

توضیح داده شد که باید شهود در دفترخانه اسنادرسمی حضور یابند و در برگه‌ای که استشهادیه نامیده می‌شود، شهادت دهند که وراث متوفی چه کسانی هستند. البته این کار تشریفاتی محسوب میشود.

پس در این خصوص نیز وسواس به خرج ندهید. خود دفاتر اسناد رسمی فرم های آماده مربوط به آن را در اختیار دارند و شاهدها فقط امضا می‌کنند و سردفتر اسناد رسمی گواهی امضاء می‌کند.

امکان گرفتن استشهادیه هم توسط وکیل وجود دارد و به هزینه ها 600 هزار تومان اضافه می‌شود.

تصویر گواهی فوت صادر شده توسط ثبت احوال

نکته: انحصار وراثت با تقسیم اموال (تقسیم ارث) کاملا فرق دارد؛ بنابراین اگر بعد از گرفتن گواهی در فروش یا استفاده اموال موروثی اختلاف باشد، بایستی به دادگاه مراجعه کرد. گام اول در هر کاری داشتن گواهی است.
مراحل گرفتن گواهی انحصار  وراثت را می‌توانید بدون حضور خود و اتلاف وقت و با بهترین کیفیت به گروه وکلای پایه یک هوداد، متخصص در امور ارث بسپارید.

شرایط انحصار وراثت و شرایط تقسیم ارث

• دادگاه سهم هریک از ورثه را تعیین و پرداخت می‌کند.
• اگر در زمان فوت متوفی نطفه‌ای ایجاد شده باشد، جنین نیز جز وراث خواهد بود.
• اگر مشخص محجوری در ورثه باشد و قیم نداشته باشد، دادستان به نام محجور اقدام خواهد کرد و می‌تواند به صحت انحصار وراثت نیز اعتراض کند.
• رای دادگاه قابل فرجام‌خواهی است
• ورثه باید بعد از فوت متوفی با ارائه سند، صورت اموال و بدهی و سایر اطلاعات لازم را در یک اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث وارد کنند و به سازمان امور مالیاتی محل سکونت متوفی مراجعه کنند.
• بعد از تشکیل پرونده گواهینامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث صادر می‌شود و ورثه با این گواهی می‌توانند ارثیه خود را دریافت کنند. در این گواهی نام ورثه و سهم هر یک مشخص شده است.
• بعد از تکمیل اظهارنامه و صدور گواهینامه مذکور، اموال منقول و غیرمنقول متوفی بر اساس نرخ روز قیمت‌گذاری می‌شود و بعد از کسر بدهی از اموال، سهم ورثه به آن‌ها پرداخت می‌شود.
• در گذشته مرجع صالح برای صدور گواهی، دادگاه محل سکونت متوفی بود اما امروزه شورای حل اختلاف وظیفه دارد این گواهی را صادر نماید. بنابراین در صورت تعدد محل سکونت، محلی که متوفی آخرین بار در آن سکونت‌ داشته است ملاک است.

برای تقسیم املاک بدون سند باید در ابتدا برای اخذ سند اقدام کرد و بعد برای انحصار وراثت درخواست داد.

• تفاوت انحصار وراثت محدود با نامحدود

همانطور که پیش از این گفته شد، گواهی محدود و نامحدود با توجه به میزان ارزش دارای متوفی و ارث ورثه تعیین می‌شود.

بر طبق قانون جدید تقسیم ارث در سال 1400 در صورتیکه ارث باقی مانده برابر با 50 میلیون تومان یا کمتر باشد، گواهی محدود صادر می‌شود. اما برای مبلغ بالاتر گواهی نامحدود صادر می‌شود. برای دریافت گواهی نامحدود باید به دادگاه یا شورای حل اختلاف رجوع کرد.

• تفاوت انحصار وراثت و تقسیم ارث

بعد از فوت یک شخص اموال او به ورثه انتقال داده می‌شود. ورثه برای دریافت سهم‌الارث باید در اولین قدم انحصار وراثت کنند. در قدم بعدی ارث با توجه به وضعیت ورثه میان آن‌ها تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است که هر فردی می‌تواند تا یک سوم اموال خود را وصیت کند و تقسیم ارث را قبل از مرگ به موجب وصیت‌نامه رسمی، ثبت کند.

• سهم هر یک از وراث طبق قانون ارث

در صورتیکه متوفی والدینی نداشته باشد و فرزندان او تنها ورثه وی باشند، همه ارث میان این فرزندان به نسبت سهم میان فرزندان تقسیم می‌شود. متوفی همسری نیز داشته باشد، ابتدا سهم او که یک هشتم از اموال است به او پرداخت می‌شود و سپس باقی‌مانده ماترک میان سایر ورثه تقسیم می‌شود.

اگر متوفی فقط صاحب فرزند باشد و همه فرزندان دختر یا پسر باشند؛ همه برابر ارث می‌برند اما اگر دختر و پسر باشند، سهم پسر دو برابر دختر است. اگر پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند، یک ششم از اموال به آن‌ها می‌رسد.

لازم به ذکر است که نوه از پدربزرگ در صورتی ارث می‌برد که  ورثه‌ای از خویشاوندان طبقه نسبی پدربزرگ وجود نداشته باشد. البته پدربزرگ می‌تواند در وصیت‌نامه بخشی از اموال خود را به نوه‌ها ببخشد. بنابراین اگر متوفی فرزندی در قید حیات داشته باشد، نوه ارثی نخواهد داشت.

اما اگر همه فرزندان فوت شده باشند، ارث پدربزرگ به نوه‌ها منتقل می‌شود.لازم به ذکر است که برخلاف سهم‌الارث خواهر و برادر که متفاوت است، نوه دختری و پسری هردو به صورت مساوری ارث می‌برند.

به طور کلی بر طبق قانون ورثه هر شخص متوفی در سه طبقه دسته‌بندی می‌شوند که در صورت وجود هر طبقه، طبقه بعدی ارث نخواهد داشت.

به عبارت دیگر اگر ورثه‌ای از طبقه اول باشد، طبقه دوم چیزی به ارث نمی‌برد و اگر طبقه وجود نداشت، طبقه دوم و در صورت عدم وجود طبقه دوم، طبقه سوم صاحب ارث خواهد شد.

ارث و سهم هر وراث بر طبق قانون ارث

ارث، ارثیه و ماترک همه به معنی آنچه از اموال متوفی باقی مانده است، گفته می‌شود. کسانی که از این ارث بهره مند می‌شوند و بین ایشان پس از تسویه دیون، تقسیم اموال می‌شود، وراث نامیده می‌شوند.

وراث:

• نسب (پدر، مادر، فرزندان، دایی، عمو، خاله، عمه، پدربزرگ، مادربزرگ و …)
•  سبب (زن و شوهر)

طبقات بر اساس قانون ارث

• طبقه اول:
  •  همسر متوفی
  • پدر و مادر
  • فرزندان و در نبود فرزند، نوه یا نوه‌ها
• طبقه دوم:
  • پدر بزرگ و مادربزرگ
  •  همسر متوفی
  • خواهر و برادر و در نبود ایشان فرزندان آن‌ها
• طبقه سوم:
  • همسر متوفی، عمه، عمو، دایی، خاله متوفی و در نبود ایشان فرزندان آن‌ها
  • در نبودن افراد مذکور نوبت به عمه، عمو، خاله، دایی، پدر و مادر متوفی می‌رسد.

نکاتی در مورد قانون ارث

1. همسر چه زن یا شوهر در حال و با همه طبقات سهم الارث می برند. اگر متوفی فرزند داشته باشد، زوجه (زن) یک چهارم و در صورت نبودن فرزند زوجه یک هشتم می‌برد. شوهر در صورت بودن فرزند برای زن متوفی یک چهارم و در صورت نبودن فرزند برای زن یک دوم ارث می‌برد.
2. قاعده کلی قانون ارث این است که اگر یک نفر از طبقه بالاتر باقی مانده باشد، به غیر از همسر، نوبت به ارث بردن طبقه بعد نمی‌رسد. همانطور که گفته شد همسر در همه حال ارث می‌برد.
3. در نکاح موقت به اصطلاح صیغه موقت زن و شوهر از هم سهم الارث نمی‌برند.
4. متوفی فقط تا یک سوم از اموال خود را می‌تواند بر اساس قانون ارث برای کسی یا کاری وصیت کند.
5. متوفی نمی تواند یکی از وراث را از ارث محروم کند.
6. اگر متوفی بدهکار باشد اول بایستی بدهی پرداخت شود و آنچه باقی بماند میان وراث تقسیم گردد.
7. پرداخت مهریه زوجه (چه دائم، چه موقت) در صورت مطالبه زوجه میبایستی قبل از تقسیم سهم الارث از محل ماترک پرداخت شود و آنچه باقی بماند میان وراث تقسیم می شود. اگر ارث تنظیم شده باشد زوجه می‌تواند به طرفیت وراث دادخواست مطالبه مهریه بدهد.
8. گرفتن ارث قبل از فوت متوفی کاملا بی معناست مثلا گرفتن سهم الارث از پدر زنده از اشتباهات رایج بین عده ای از مردم است.
9. زوجه از قیمت عرصه و اعیان ملک (مال غیر منقول) هم سهم می‌برد.
10. سهم الارث پسر 2 و دختر 1 سهم است.

• تقسیم ارث مادر

در ماده ۹۰۷ قانون مدنی در خصوص تقسیم ارث از مادر گفته شده که اگر مادری فوت کند و والدین او نیز فوت کرده باشند، ترکه مادر به شکل زیر میان اولاد او تقسیم می‌شود:

• یک فرزند تمام ترکه را به ارث می‌برد.
• چند فرزند اگر همه دختر یا همه پسر باشند، بالسویه ارث می‌برند.
• اگر چند فرزند دختر و پسر باشند، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.

• تقسیم ارث پدر

با فوت پدر، اگر همسرش زنده باشد، ابتدا مهریه و سهم‌ الارث او پرداخت می‌شود.

سهم‌الارث زن از شوهر در صورتیکه فرزند نداشته باشد یک چهارم اموال و در صورت وجود فرزند یک هشتم اموال است. اگر متوفی فرزند داشته باشد، سهم فرزند پسر دو برابر فرزند دختر خواهد بود.

اگر شخص متوفی علاوه بر همسر و فرزند، پدر و مادر نیز داشته باشد، هر کدام یک ششم ‌سهم‌الارث دارند. در صورتیکه فرزندی برای متوفی وجود نداشته باشد، مادر یک سوم ارث می‌برد و ما بقی اموال به پدر می‌رسد.

• نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر

خواهر و برادر در طبقه دوم وراث قرار می‌گیرند.

اگر وراث طبقه اول وجود نداشته باشد، نوبه به طبقه دوم می‌رسد.

اگر متوفی هیچ ورثه‌ای از طبقه اول نداشته باشد، ارث او به طبقه دوم که شامل پدربزرگ، مادربزرگ، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها می‌رسد.

بنابراین تنها در صورت عدم وجود فرزند، همسر و والدین، خواهر و برادر از هم ارث می‌برند. اگر متوفی فقط یک خواهر یا فقط یک برادر داشته باشد، همه ارث متعلق به او خواهد بود؛ اما اگر چند خواهر و برادر داشته باشد، ارث به شکل مساوی میان آن‌ها تقسیم می‌شود.  به طور کلی اگر متوفی پدر یا مادری باشد که اولاد متعدد دختر و پسر دارد، ارث پسر دو برابر دختر خواهد بود.

تقسیم ارث و مراحل گرفتن ارث

یکی از قدیمی ترین دعاوی و اختلافات بشری همین مسئله ارث بوده و هست و شایع بین همه جوامع و فرهنگ ها است. در ادامه سعی شده است، نحوه تقسیم سهم الارث در رویه دادگاه و به صورت کاربردی برای شما عزیزان توضیح داده شود.
متاسفانه در فضای مجازی اطلاعات غلط، قدیمی و غیر عملی فراوانی در خصوص مراحل گرفتن ارث وجود دارد که در خوشبینانه‌ترین حالت نسخه‌ای نیست که بتوان برای همه کسانی که قصد تقسیم وراثت (ارث) دارند، پیچید.

گام اول داشتن گواهی است که در ابتدای این مقاله در مورد آن صحبت کردیم.

هزینه انحصار وراثت چقدر است؟

این هزینه شامل موارد مختلف است. برای مثال مبلغی حدود ۲۰۰ هزار تومان یا بیشتر باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود. البته انتشار آگهی در روزنامه هزینه‌ای ندارد و توسط شورای حل اختلافی که به پرونده رسیدگی می‌کند به صورت رایگان منتشر می‌شود.

انحصار وراثت چقدر طول می‌کشد؟

به طور کلی انحصار وراثت بین ۲ تا ۳ ماه زمان می‌برد. بعد از پایان مهلت آگهی، شورای حل اختلاف گواهی حصر وراثت صادر می‌کند. معمولا زمان صدور این گواهی متغیر است. این مدت ممکن است بین 1 تا 2 ماه طول بکشد.

مدت زمان به چند عامل بستگی دارد:

• اگر درخواست حصر وراثت نامحدود باشد در روزنامه کثیرالانتشار منتشر می‌شود و یک ماه باید از زمان نشر آگهی بگذرد تا شورای حل اختلاف اقدام به صدور گواهی کند.
  به عبارت دیگر می توان گفت تا چاپ در روزنامه معمولاً 10 روز طول می‌کشد، 1 ماه هم که مهلت گذشتن چاپ در روزنامه برای اعتراض احتمالی است؛ پس از آن تا صدور رای و ابلاغ معمولاً 10 روز دیگر باید زمان سپری شود. به عبارت دیگر مدت زمان گرفتن آن بعد از فوت با وکیل  40 الی 50 روز است.
• مدت زمان اخذ گواهی نامحدود کمتر از یک هفته کاری است.
• اگر مدارک ناقص باشد یا اصل شناسنامه‌ها و غیره موجود نباشد، استعلام از اداره ثبت احوال هم کمی زمان بر خواهد بود.

مدت زمان انحصار وراثت بعد از فوت

تعیین زمان مورد نیاز به عوامل مختلف و متنوعی بستگی دارد. برای نمونه اگر تعدادی از وراث متوفی مدارک هویتی خود را به موقع و در بازه زمانی تعیین شده تحویل ندهند، باقی وراث می توانند درخواست استعلام مدارک هویتی را به شورای حل اختلاف دهند، طی نمود این روند زمانبر خواهد بود. علاوه بر این، وجود طلبکار نیز از موارد طولانی شدن مدت زمان انحصار وراثت بعد از فوت می باشد. چرا که قبل از درخواست گواهی باید تکلیف طلب طلبکاران مشخص شود.
باردار بودن همسر متوفی نیز از دیگر مواردی است که بر مدت زمان انحصار وراثت تاثیر می گذارد. در این مورد نحوه انحصار وراثت پدر بستگی به جنسیت فرزند و یا فرزندان خواهد داشت. اما با وجود وکیل تقسیم ارث متخصص و حاذق میتوان روند این پرونده را کوتاه تر نمود.

گذشته از تفاوت نشر آگهی ذکر شده باید توجه داشت که اگر بخواهید اموالی را از ماترک بفروشید حتی با رضایت همه وراث در هنگام انتقال سند رسمی داشتن گواهی نامحدود الزامی است. اگر هم متوفی در بانک یا سایر موسسات مالی پولی داشته باشد برای وصول آن بایستی مالیات پرداخت کرد گواهی حصر وراثت نامحدود و گواهی از اداره مالیات اخذ نموده.

فرضیات مختلف در تقسیم ارث

• متوفی دارای اشیاء و وسایل با اهمیت یا گران قیمت بوده است:

در این مورد مخصوصا اگر اموال مذکور در تصرف یک نفر از ورثه است و احتمال کم شدن از آنها را می‌دهید بهتر است در ابتدا از شورای حل اختلاف محل تقاضای مهر و موم ترکه یا تحریر ترکه کنید، تا در معرض افراط و تفریط و یا تضییع قرار نگیرد.

در ادامه اگر بین وراث توافق باشد می‌توانید در صورتجلسه‌ای که به امضاء همه ورثه می‌رسد، تعیین تکلیف کرده و سهم هر یک را مشخص کنید. در صورت عدم همکاری یکی از وراث می‌توانید از طریق دفاتر خدمات قضایی دادخواست تقسیم ترکه به دادگاه تقدیم کنید.

عنایت داشته باشید که خواندگان دادخواست باید سایر وراث باشند و هرکس که اسم آن در انحصار وراثت آمده به طرفیت او اقامه دعوی تقسیم ارث انجام شود.

ممکن است که بعضی از ورثه در دسترس نباشند، به عنوان مثال خارج از کشور باشند که می‌توانید در صورت عدم همکاری، ایشان را در دادخواست مجهول المکان اعلام کنید. عدم حضور یکی از ورثه مانع تقسیم وراثت نیست.

• متوفی هم دارای اموال منقول (مثل خودرو، فرش و …) است و هم غیر منقول (مثل مغازه، خانه) است:

در این موارد نیز اگر بین وراث موافقت برای تقسیم مسالمت آمیز نیست. گذشته از اینکه مال غیر منقول سند رسمی دارد یا سند عادی، باید از طریق دادگاه، یکی از وراث به طرفیت بقیه ورثه، دادخواست تقسیم ترکه تقدیم دادگاه عمومی کند.

رویه بعضی از دادگاه‌ها که مقدار آن کم است، چنین است که اگر قبل از دادخواست تقسیم ترکه، ترکه تحریر نشده باشد، قرار عدم استماع صادر می‌کنند که به نظر ما اشتباه است.

خوشبختانه اکثر شعب با نگاه به رفع مشکلات مردم در اسرع وقت، وارد دادرسی و صدور حکم می شوند. رویه بیشتر شعب خاصه در مواردی که اموال و بدهی و طلب با هم باشند، ارجاع به کارشناسی است.

تقسیم ارث زوجه به چه صورت است؟

در ادامه فروض مختلف تقسیم سهم الارث همسر (منظور زوجه) توضیح داده می‌شود.

سوال شده است که اگر مرد فوت شده دو زن داشته باشد وضعیت چگونه است؟

میزان ارث زوجات همان است که گفته شد به این صورت که چه یک زن باشد یا چند زن سهم الارث زوجات همان یک هشتم ماترک است ود که به صورت مساوی بین آنها تقسیم می شود و اینگونه نیست که هر زن ماترک ارث ببرد.

تقسیم ارث زن با فرزند:

اگر مردی فوت کند که فرزند داشته باشد و لو اینکه این فرزند از همسر دیگر باشد، سهم الارث زن یک هشتم از کل ترکه (ماترک) پس از تصفیه دیون (پرداخت بدهی ها) است.

تقسیم ارث زن بدون فرزند:

این هم منظور ارث زن بدون فرزند برای شوهر است که مهم ارث زوجه در این صورت یک چهارم ماترک است و اگر چند زن باشند؛ یعنی متوفی چند همسر داشته باشد یک چهارم ماترک بین ایشان به تساوی تقسیم می‌شود.

زوجه (زن) از چه اموالی ارث می برد؟

از کلیه اموال منقول و از قیمت عرصه و اعیان اموال غیر منقول شوهر ارث می‌برد. به عبارت دیگر اگر خانه، زمینی و مغازه باشد، زوجه از قیمت آن‌ها ارث می‌برد.

قانون قدیم این بوده که زوجه فقط از قیمت اعیان (ساختمان بنا) ارث می‌برد و نه عرصه (زمین) اما با توجه به تغییر قانون مدنی در سال 1387 در حال حاضر زوجه از قیمت عرصه و اعیان هر دو ارث می‌برد.

بر طبق تبصره الحاقی مورخ 1389 ماده 946 قانون مدنی در مورد کسانی که قبل از سال1387 هم فوت کرده‌اند ولی ارث آن‌ها تقسیم نشده است این قانون لازم الاجرا است. اما اگر ارث تقسیم شده باشد دیگر این امکان وجود ندارد.

ارث زن بدون وراث دیگر برای شوهر:

مطابق ماده 949 قانون مدنی اگر زوج متوفی هیچ وارثی به غیر از زن نداشته باشد، سهم ارث زن همان یک چهارم ماترک است و بقیه اموال در حکم اموال بلا وارث است؛ برعکس آن اگر زن فوت کند و هیچ وارثی غیر از شوهر نداشته باشد، شوهر تمام ارث را مالک می‌شود.

تقسیم ارث زن در صورت طلاق:

زن مطلقه از شوهر سابق ارث نمی‌برد؛ مگر اینکه طلاق رجعی (به درخواست زوج) بوده باشد و زن در مدت 3 ماه عده باشد که شوهر فوت کند.

اگر مردی در حال مریضی زن را طلاق دهد و در ظرف یکسال به همان مرض فوت کند و زن هنوز شوهر نکرده باشد، حتی اگر طلاق بائن باشد، زن از مرد متوفی ارث می برد (ماده 944 قانون مدنی).

مقرره ماده 945 قانون مدنی:

اگر مردی درحال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن از او ارث  نمی‌برد؛ لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد زن از او ارث می‌برد.

تقسیم ارث زن در نکاح موقت:

زوجه در نکاح موقت (صیغه) از شوهر ارث نمی‌برد و همچنین شوهر هم از او ارث نمی‌برد، حتی اگر بچه داشته باشند یا به اصطلاح صیغه 99 ساله باشد.

نمونه‌ای در مورد تقسیم ارث

• مردی فوت کرده است،بر اساس قانون ارث همسر و یک فرزند دختر و یک فرزند پسر دارد: زوجه یک هشتم از ماترک و آنچه باقی بماند، دو سهم برای پسر و یک سهم برای دختر تقسیم می‌شود.
• مردی فوت کرده است و یک فرزند دختر و دو فرزند پسر دارد و همسری ندارد و یا فوت کرده یا طلاق داده است: دختر یک سهم و هر پسر دو سهم از کل ماترک به ارث می برند.
• زنی فوت کرده و یک فرزند پسر دو فرزند دختر و یک همسر دارد: همسر یک چهارم از کل ماترک آنچه باقی بماند، پسر دو سهم و هر کدام از دختران یک سهم دارند.
• مردی فوت کرده پدر، همسر و دو فرزند پسر دارد: پدر یک ششم، زوجه یک هشتم  و مابقی به صورت مساوی بین فرزندان پسر تقسیم می‌شود.
• مردی فوت کرده پدر، مادر و همسر دارد: همسر یک ششم، مادر یک سوم و مابقی به پدر می‌رسد. مادر در صورت بودن فرزند برای متوفی یک ششم و در صورت نبودن یک سوم از کل اموال سهم می‌برد.
• زنی فوت کرده مادر و یک دختر دارد: مادر یک ششم، دختر یک دوم  و مابقی به همان نسبت تقسیم می‌شود.

چگونه سهم ارثیه پدری را که یک باب مغازه است بگیرم؟ (تقسیم ارث)

چندی پیش یکی از مراجعین محترم این سوال را از ما پرسید، داستان از این قرار است که پدر مرحومشان در سال 1396 فوت کرده است، وراث ایشان دو دختر و یک پسر است، با این توضیح که مادرشان قبل از پدر، فوت کرده است.

مغازه هم اکنون در اختیار برادر (پسر متوفی) است و خواهر دیگر موکل در خارج از کشور سکونت دارد و به دلیل قهر خانوادگی با ایشان در ارتباط نیست.

برادر نیز که عملا از مغازه استفاده می‌کند هر از چندی مبلغی به حساب موکل به عنوان کارکرد و سود واریز می‌کند اما با درخواست تقسیم ارث موکل، با بهانه‌های چون در شرایط فعلی صلاح به فروش نیست و یا ممکن است ملک در آینده نزدیک گران شود، از پرداخت سهم الارث خواهر طفره می رود و … .

خوب با توجه به شایع بودن موارد مذکور که ممکن است اندکی تفاوت با قضیه بالا داشته باشد، تصمیم گرفتیم در این خصوص توضیحی داده شود:

قبل از هر چیز موکل (دختری که تقاضای ارثیه پدری داشت) میبایستی توسط وکیل یا شخصا به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی (پدر ایشان) مراجعه کند و گواهی به صورت نا محدود اخذ نماید.

با توجه به اینکه خواهر دیگر ایشان خارج از کشور است و عملا همکاری نمی‌کند و مدارک شناسایی او هم در اختیار نیست، پروسه اخذ گواهی کمی زمانبر خواهد شد.

زیرا اولا بایستی برای اخذ گواهی حصر وراثت نامحدود آگهی انجام شود،

ثانیا از اداره ثبت احوال در خصوص مدارک شناسایی خواهر مقیم خارج استعلام به عمل آید.

پس از گرفتن گواهی انحصار وراثت وراثت به تشخیص وکیل  مجرب و البته مشاوره با موکل چند کار می‌توان کرد:

1- خلع ید مشاعی:

با توجه به اینکه ماترک (مغازه)  مال غیر منقول است و سند رسمی با نام پدر مرحومشان بوده، می‌توان دادخواست خلع ید مشاعی به طرفیت متصرف (برادر) تقدیم دادگاه محل استقرار مغازه کرد. دادگاه پس از رسیدگی در نهایت حکم بر خلع ید مشاعی مغازه پیش گفته صادر می‌کند و در مقام اجرای حکم، مغازه پلمپ می شود. همین کار باعث خواهد شد که برادر دیگر نتواند از مغازه منتفع شود و راضی به تقسیم ارث و فروش ملک پدری شود.

2- تقاضای افراز ار اداره ثبت اسناد:

می‌توان به اداره ثبت اسناد مراجعه کرد و تقاضای افراز یعنی تقسیم کرد.

پس از کارشناسی توسط اداره ثبت و بررسی اینکه ملک قابلیت افراز و تفکیک سهم هر یک از ورثه را دارد یا خیر، تصمیم نهایی اداره ثبت ابلاغ می شود.

معمولا گواهی عدم افراز است یعنی اینکه مغازه مورد نظر قابلیت افراز بین 3 نفر را ندارد.

پس از اخذ گواهی عدم افراز میبایستی به دادگاه مراجعه کرد و تقاضای دستور فروش ملک مشاع غیر قابل افراز کرد که در نهایت مغازه مذکور (ترکه متوفی) کارشناسی و مزایده گذاشته می شود.

3- تقدیم دادخواست تقسیم ترکه به دادگاه:

دیگر راهکار قانونی این است که مستقیم به دادگاه مراجعه کرده و به طرفیت برادر متصرف ملک و خواهر مقیم خارج از کشور دادخواست تقسیم ترکه داد. بهتر است خواهر مقیم خارج از کشور را مجهول المکان اعلام کرد. در نهایت دادگاه حکم بر تقسیم ترکه صادر خواهد کرد.

مشکلات انحصار وراثت چیست؟

گاهی ممکن است پروسه تقسیم ارث با مشکل مواجه شود. برای مثال خانه‌ای که متعلق به متوفی بوده، بخشی از آن به نام یک نفر باشد و او برای فروش مال و تقسیم میان ورثه همکاری نکند. در این حالت ورثه می‌توانند از طریق اداره ثبت درخواست افراز کنند و گواهی عدم افراز بگیرند.

در قدم بعدی با این گواهی می‌توان از دادگاه تقاضای دستور فروش کرد و در نهایت آن ملک با مزایده فروخته و سهم هر یک از ورثه و مالکین میان آن‌ها تقسیم می‌شود.

مراحل انحصار وراثت و تقسیم ارث به صورت خلاصه چیست؟

1. هر فرد ایرانی با هر دین و مذهبی که فوت میکند باید برای تعیین نام وراث و میزان سهم قانونی آنها دادخواست گواهی انحصار وراثت داد.
2. اگر شخص فوت شده دارای اموالی بیشتر از مبلغ پانصد میلیون ریال داشته باشد حتما باید گواهی انحصار وراثت نامحدود درخواست شود.
3. از مراحل انحصار ورثه نامحدود نشر آگهی توسط خود شورای حل اختلاف است.
4. تقاضا کننده یا باید یکی از ورثه باشد یا دی نفع مثل طلبکار چک
5. بعد از صدور گواهی بهتر است طرف یکسال اظهارنامه مالیات بر ارث ثبت کنید خارج از این مدت جریمه ندارد ولی بعضی معافیت ها از بین میرود
6. اگر وراث با هم اختلاف ندارند – که در جامعه ما خیلی عجیب است- که با پرداخت مالیات بر ارث و در دست داشتن گواهی حصر وراثت میتوانند اموال را تقسیم یا به فروش برسانند.
7. اگر اختلاف بین وراث در تقسیم یا فروش و امثالهم است که باید در اموال منقول و غیر منقول دادخواست تقسیم ارث داد که مراحل تقسیم ارث در دادگاه خود داستان مفصلی است.
8. در اموال غیر منقول به غیر از دادگاه میتوان با ارائه حصر وراثت یکی از ورثه تقاضای درخواست افراز ملک مشاع ناشی از وراثت را به اداره ثبت محل ملک بدهد.