از جمله قوانینی که برای زنان در خصوص مهریه در نظر گرفته شده است قانون حق حبس است. قانون حق حبس مربوط به زن بوده و مرد نمی تواند از آن استفاده کند. مطابق قانون حق حبس مطابق با فقه اسلام اگر زن مهریه خود را طلب کند تا زمانی که مهریه وی به طور کامل به او پرداخت نشود از طریق وکیل مهریه می تواند مطابق قانون حبس از تمکین خاص در برابر زوج خود امتناع ورزد و حتی می تواند از تمکین عام نیز خودداری کرده و به خانه شوهر نرود.
زنان برای استفاده از این قانون می بایست شرایطی داشته باشند که این شرایط به نوع مهریه، تمکین زناشویی زن از مرد باز می گردد. حتی در صورت عدم استطاعت مرد در پرداخت مهریه حق حبس برای زن محفوظ مانده و قانون شرایطی را برای این حالت در نظر گرفته است.
البته برخی اوقات در دادگاه ها و مراجع قضایی زوجین به جای تلاش در حل مشکلات خود سعی در استفاده از حقوق خود به ضرر طرف مقابل دارند که این امر به حفظ بنیان خانواده کمک نخواهد کرد. لذا استفاده از قانون حق حبس برای زنان و پیامدها و مزایا و معایب آن برای زندگی زناشویی و تحکیم بنیان خانواده لازم است تا ماهیت حقوقی حق حبس مورد بررسی قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: اگر در خصوص توقیف اموال برای مهریه نیاز به راهنمایی دارید کلیک کنید.
حق حبس زن چیست؟
مطابق با ماده 1085 قانون مدنی زن می‌تواند تا زمان عدم ارائه مهریه به وی از ایفا نقش و وظایف خود در برابر شوهر خود امتناع کند و امتناع وی حق نفقه را از وی محروم نمی‌کند. قانون وظایف زن در برابر شوهر را مواردی چون حسن معاشرت، زندگی در محل مورد نظر شوهر، دردسترس‌بودن زن از لحاظ جنسی بیان می‌کند.
زن می‌تواند در صورت طلب حق حبس خود تا زمان دریافت کامل آن از انجام وظایف خود از جمله معاشرت زناشویی امتناع ورزد. در صورت عدم توانایی مرد در پرداخت کامل مهریه درصورتی‌که زوجه حق حبس را طلب کند تا دریافت کامل مهریه حتی اگر سال‌ها زمان ببرد زن می‌تواند از وظایف خود امتناع کند و در این مدت به‌هیچ عنوان طبق قانون نفقه وی قطع نخواهد شد و مرد موظف به پرداخت کامل نفقه وی است. البته زوجه برای طلب حق حبس خود لازم است شرایطی داشته باشد که به شرایط استفاده از حق حبس در ادامه اشاره خواهیم کرد.
اگر دو طرف تعهدی نسبت به یکدیگر داشته باشند، هر کدام از طرفین می‌توانند تا ایفای تعهد از سوی طرف مقابل، از انجام تعهدات خود امتناع کنند که به این شرایط حق حبس گفته می‌شود. حق حبس ریشه فقهی دارد و درصورتی‌که شرایطی برقرار باشد زن می‌تواند از این قانون استفاده نماید.
شرایط استفاده از حق حبس
از جمله شرایط استفاده از قانون حبس که در ماده 1086 قانون مدنی به آن اشاره شده است به موارد ذیل می‌توان اشاره کرد:
مهریه زوجه می‌بایست حال و یا به عبارتی عندالمطالبه باشد. درصورتی‌که مهریه عندالمطالبه نبوده و مدت‌دار عنوان شده باشد قانون حق حبس از زوجه صلب می‌گردد و در این شرایط در صورت امتناع از وظایف زناشویی نفقه وی قابل قطع شدن است. اگر مهریه مدت‌دار باشد زمانی که مدت سپری شده باشد زوجه می‌تواند مهریه خود را مطالبه نماید.
زن برای استفاده از قانون حبس لازم است تا قبل از گرفتن مهریه وظایف زناشویی خود را ایفا نکرده باشد و اگر زن پیش از گرفتن مهریه از زوج تمکین خاص کرده و روابط زناشویی داشته باشند حق حبس از وی ساقط شده و دیگر نمی‌تواند از همسر خود عدم تمکین کند.
مطابق رای وحدت رویه دادگاه‌های کشور مورخ 13/02/1390 مطابق رای هیات عمومی دیوان عالی کشور اگر زوجه حتی تمکین خاص نداشته باشد و رابطه زناشویی با مرد برقرار نکرده باشد اما تمکین عام کرده و مثلاً در منزل همسر سکنی گزیده و شروع به زندگی کرده باشد امکان استفاده از حق حبس ندارد.
اگر مرد ناتوان در پرداخت مهریه به‌صورت یکجا باشد می‌تواند به‌صورت اقساط مهریه را پرداخت کند و اعسار مرد از سوی دادگاه پذیرفته شود با وجود تقسیط مهریه تا پرداخت کامل مهریه حق حبس از زن ضایع نمی‌شود مگر اینکه خودزن رضایت دهد؛ بنابراین اقساطی شدن مهریه حق حبس را از زن ضایع نخواهد کرد.
زمانی زوجه می‌تواند از قانون حبس استفاده کند که میزان مهر در نکاح و عقد مشخص شده باشد و در مواردی که میزان مهر در عقد مشخص نشده باشد مشمول قانون حبس نمی‌گردد.
اگر مرد درخواست طلاق بدهد ولی پیش از آن زوجه حق حبس خود را در دعاوی حقوقی مطرح کرده باشد، مهریه پابرجاست و مرد می‌بایست حق حبس همسر خود را پرداخت کند ولی در صورت طلاق شرط نصف شدن اموال و دارایی شوهر مشمول همسر وی نخواهد شد.
نکاتی که برای اجرای حق حبس باید بدانید
از آنجا که حق حبس برای زن در خصوص پرداخت مهریه است بهتر است به تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه توجه شود. مهریه عندالمطالبه مهریه‌ای است که زن پس از عقد نکاح می‌تواند از مرد مطالبه نماید و مرد نیز موظف است تا مهریه وی را پرداخت نماید.
مهریه عندالاستطاعه زمانی رخ می‌دهد که مرد توانایی مالی لازم را نداشته باشد و جهت دریافت زن می‌بایست اموال منقول و غیرمنقول شوهر خود را به اداره ثبت و یا دادگاه معرفی کند. زمانی زن می‌تواند از قانون حبس استفاده کند که مهریه وی عندالمطالبه باشد.
در صورت استفاده از قانون حبس توسط زن مرد می‌تواند از حق درخواست ازدواج مجدد استفاده کند. زمانی که زوجه از حق حبس خود استفاده نماید امتیازاتی مطابق ذیل برای زوجه برقرار می‌گردد که عبارتند از:
زوجه می‌تواند در برابر تمکین خاص و سایر وظایف زناشویی خودداری کند. البته اگر زوجه در خصوص وظایف زناشویی تمکین کرده و یا نکرده باشد و یا اینکه به حق حبس خود استناد کرده یا نکرده باشد هر زمان که بخواهد می‌تواند برای گرفتن مهریه خود اقدام نماید یا وکیل مهریه انجام می دهد.
در تمام مدت‌زمان قانون حبس اگر مهریه به‌صورت اقساطی باشد تا پرداخت کامل مهریه زوج لازم است تا نفقه را به همسر پرداخت کند. درصورتی‌که زوج نفقه پرداخت نکند زوجه حق شکایت از همسر خود در بازه زمانی قانون حبس را دارد.
