تدلیس در ازدواج چیست؟
تدلیس به معنی فریب و حقه است و در ماده ۴۳۸ قانون مدنی به هر عملیاتی که موجب اشتباه طرف مقابل شود اطلاق شده است. تدلیس در ازدواج نیز یکی از مواردی است که مقنن به آن توجه کرده است. در ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی گفته شده که اگر برای یکی از طرفین ازدواج وجود صفتی شرط شود که بعدا مشخص گردد فاقد آن صفت بوده، تدلیس رخ داده و طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت. در ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی نیز به تدلیس اشاره شده و گفته اگر فردی با امور واهی مانند ثروت، تحصیلات، شغل و … طرف مقابل را برای ازدواج فریب دهد، به حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۲ سال محکوم خواهد شد.
موارد تدلیس در ازدواج
با توجه به مواد مذکور، تدلیس در ازدواج شامل موارد زیر است:
- ادعای داشتن یک صفت خاص که عقد بر اساس آن ایجاد شود.
- تصور وجود یک صفت که عرفا بدون ذکر کلامی، برای طرف مقابل متصور هستیم. برای مثال باکره بودن زن یا عدم اعتیاد مرد.
- عیوبی که در حین عقد در مرد وجود داشته و زن از آن بی‌اطلاع بوده است. مانند جنون، خصاء، عنن، مقطوع بودن آلت تناسلی به نحوی که امکان عمل زناشویی وجود نداشته باشد.
- عیوبی که در حین عقد زن دارا بوده و مرد از آن اطلاع نداشته است. مانند جذام، جنون، قرن، برص، افضا، نابینایی از هر دو چشم.
شرایط نفوذ نکاح
بحث فسخ نکاح به علت تدلیس در ازدواج، زمانی قابل طرح است که نکاح نافذ و صحیح بوده باشد. نفوذ و تحقق نکاح به شرایط زیر منوط است:
- تفاوت جنسیت زوجین بر طبق ماده ۹۷۵ قانون مدنی
- اراده و قصد طرفین و رضایت هردو بر طبق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی
- عاقل و بالغ بودن عاقد
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای تدلیس در ازدواج
در اولین قدم برای طرح دعوای تدلیس در ازدواج، فرد فریب‌خورده باید به دادگاه خانواده رجوع کند و برای فسخ نکاح دادخواست حقوقی تنظیم نماید و یا به دادگاه جزایی رفته و برای تدلیس در ازدواج، شکایت کیفری تنظیم کند تا طرف مقابل به مجازات تعزیری محکوم گردد.
فسخ نکاح باید طبق ماده ۱۱۳۱ قانون مدنی صورت بگیرد و تشریفات طلاق را ندارد. بنابراین فرد فریب‌خورده می‌تواند با تقاضای فسخ از دادگاه، نکاح را از بین ببرد. البته اگر شخصی که حق فسخ دارد، پس از اطلاع، فورا اقدام نکند، حق وی ساقط خواهد شد. طرح دعوای کیفری برای فسخ نکاح در تدلیس در ازدواج، فوری است و با گذشت زمان قابل پیگیری کیفری نخواهد بود.
در قدم بعدی فرد فریب‌خورده می‌تواند اعمال حق فسخ خود را با اظهارنامه به اطلاع طرف مقابل برساند.
در تنظیم دادخواست باید به موارد زیر توجه شود:
- ذکر تقاضای حق فسخ و شرح علت آن
- ضمیمه عقدنامه به دادخواست
- ارائه دلایلی که نشان‌دهنده تدلیس است با قید تمامی مستندات
فرد فریب‌خورده در صورت نیاز می‌تواند برای اثبات ادعای خود از دادگاه بخواهد که پرونده را به کارشناس ارجاع دهد.
وضعیت مهریه در صورت تدلیس در ازدواج
اگر زوجه در ازدواج موجب فریب و تدلیس شده باشد، تفاوتی ندارد که نزدیکی میان زوجین رخ دهد یا خیر و به موجب ماده ۱۱۰۱، مهریه به زن تعلق نخواهد گرفت و زوج می‌تواند زیان‌های مادی که متحمل شده است را مطالبه نماید. اما اگر تدلیس از سوی زوج رخ داده باشد، همچنان مهریه پابرجا خواهد بود و نیمی از آن در صورت بکارت زوجه و یا تمام آن در شرایطی که رابطه زناشویی رخ داده باشد، به زن تعلق خواهد داشت.
در نهایت ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر مردی بر اثر تدلیس با زنی غیرباکره ازدواج کند و نخواهد یا نتواند از حق فسخ برای جدایی استفاده نماید، می‌تواند تفاوت مهر زن باکره و غیر باکره را به عنوان خسارت از فرد تدلیس‌کننده مطالبه نماید. در این حالت اگر تدلیس‌کننده خود شخص زوجه باشد، مابه‌تفاوت آن خسارت از مهریه وی کاسته خواهد شد. اگر سوالی در رابطه با مهریه دارید میتوانید از وکیل مهریه هوداد مشورت بگیرید.
در رابطه با اجرا گذاشتن مهریه بیشتر بخوانید.
تدلیس در ازدواج و نقش دفترداران
نکاح و عقد ازدواج یک قرارداد رضایی و بدون تشریفات است. بر همین اساس برای تحقق آن الزاما به تنظیم سند رسمی نیاز نیست؛ اگرچه مقنن ثبت ازدواج را ضروری دانسته و برای عدم ثبت رسمی آن مجازات کیفری نیز تعیین کرده است. با این حال ممکن است افراد بخواهند با دور زدن قانون به نحو دیگری عمل کنند. در چنین شرایطی نقش دفترداران بسیار پررنگ‌تر می‌شود؛ زیرا آن‌ها می‌توانند با بررسی اسناد و مدارک طرفین و اطمینان از صحت آن‌ها، از بروز مشکلات احتمالی و تدلیس در ازدواج جلوگیری کنند.
در این مطلب به بررسی شرایط اثبات تدلیس در ازدواج و مجازات کیفری و حقوقی آن پرداختیم. همانطور که گفتیم به موجب تدلیس برای فرد فریب‌خورده حق فسخ و برای فرد فریب‌دهنده مجازات حبس تعزیری در نظر گرفته شده است. اگر در خصوص تدلیس در ازدواج و شرایط و مقررات مربوط به آن سوالی دارید، میتوانید همین حالا با وکلای خبره و مشاوران حقوقی گروه وکلای هوداد تماس بگیرید.
